top of page
He Moʻolelo no ʻAukelenuiaikū
 
ʻAukelenuiaikū.png

Ka Hōʻike Hoʻopōkole:

ʻO ʻAukelenuiaikū ke keikāne ʻumikūmākahi o ʻIku a me Kapapaiakea.  ʻO kā lāua keikikāne punahele ʻo ia.  ʻUmi kaikuaʻana o ʻAukelenuiaikū a he mau loea mokomoko lākou.  Manaʻo ʻino lākou iā ʻAukelenuiaikū, no ka mea, wahi a kā lākou makuakāne, ʻo ia ka mea e ili ana i ke aupuni mōʻī.  Ua kiola ʻia ʻAukelenuiaikū e kona kaikuaʻana i ka lua o Kamoʻoinanea.  He ʻai kanaka ʻo Kamoʻoinanea.  Ua hoʻokaʻaʻokoʻa ʻia ʻo ʻAukelenuiaikū e Moʻoinanea a hōʻike ʻano ʻo ia iā ʻAukelenuiaikū i ka ʻāina hakahaka o Namakaokahaʻi.  Hāʻawi ʻia ʻo ʻAukelenuiaikū i kekahi lau hoʻolako ʻai, kekahi mau mea kupanaha ʻē aʻe, a me kekahi pahu ma ke akua ʻo Lonoikoualiʻi i loko iho.  Hiki iā Lonoikoualiʻi ke aʻo iā ʻAukelenuiaikū i ka mea pōʻino koke.  A Laila, hāpai ʻia ʻAukelenuiaikū i waho o ka lua.

Ua haʻalele nā kaikuaʻana iā Kuaihelani.  Hele pū ʻo ʻAukelenuiaikū me lākou a ʻoiai lākou e huakaʻi ana, ʻaʻole lākou i make pōlolei i ka lau hoʻolako ʻai. Iā lākou i hōʻea ai i ka ʻāina o Namakaokahaʻi, kūkala kaua nā kaikuaʻana a hōʻā ʻia lākou a hiki i lehu.  Hoʻōla ʻia ʻo ʻAukelenuiaikū ma muli o kona ʻau ʻana i kahakai.  Ua lilo ʻo ia i hoaloha o nā kauā (ka ʻiole a me ka moʻo) āna i launa pū ai a koikoi nō ʻo ʻAukelenuiaikū i nā kaikunāne manu he ʻehā i ka hoʻopalau ʻana o Namakaokahaʻi iā ia iho.  Ma ko Namakaokahaʻi hale ʻo ia i hōʻā ʻia ai ka ʻīlio mākonā a hiki i lehu e ʻAukelenuiaikū, a ʻaʻole ʻo ia i ʻai i ka mea ʻai lāʻau make i hāʻawi ʻia iā ia.  Ua aʻo aku ke akua wahine iā ia i kona mana kalakupua akā, koe ka lele ʻana.  Lilo ʻo ʻAukelenuiaikū i ka mōʻī o kona ʻāina a pau.  Pono ʻo ia e hana i kona mana no ka lanakila ʻana i kekahi ʻohana pōʻino ʻē aʻe.  Ua hāpai ʻia ʻo ia e ka manu ʻo Halulu i kona pūnana ma luna o ka pali no ka ʻai ʻana iho, akā, moku nā ʻēheu a me ka poʻo o ia manu i kā ʻAukelenuiaikū pahi kalakupua.  Hoʻokuʻu iho ʻo ʻAukelenuiaikū i kekahi ānuenue i ka honua.

He hoa pāʻani ke keikikāne a ke kaikuaʻana mua o ʻAukelenuiaikū nāna.  Ma o ka ʻae ʻana o ia keikikāne i pili pū ai ʻo ʻAukelenuiaikū i ka hui kele.  Uē ʻo ʻAukelenuiaikū i ka make o ia keikikāne a hoʻouna ʻia ʻo ia e kāna wahine no ke kiʻi ʻana mai i ka wai ola i mea e hōʻola hou ai i kona ʻohana make.  Aia ka wai ola i ka mole o kekahi lua.  Hiki ke loaʻa ia lua ma muli o ka lele hikina ʻana i kahi a ka lā e piʻi aʻe ai.  E loaʻa hou auaneʻi iā ia ka ipu nona ka wai ola.  Hōʻola hou ʻia kona ʻohana make e kāna wahine.  Ua hoʻokele auaneʻi nā kaikuaʻana a me kāna keikikāne a piholo lākou.

Ua ʻume ʻia ʻo Aukelenuiaikū i ko kāna wahine mau hoahānau uʻi ʻo Pele lāua ʻo Hiʻiaka a hoʻopunipuni ʻo ia e hele lawaiʻa i mea e hui pū ai me lāua. Maopopo auaneʻi kēia i kāne wahine a kipaku ʻia aku nā hoahānau uʻi i kahi ʻē.  Hoʻoholo ʻAukelenuiaikū e hoʻi mai i kona ʻāina hānau.  Hele aku ʻo ia i Kuaihelani a ʻolohaka ia wahi ke ʻike maka aku ona.  Haʻalele aku ka ʻohana iā Kuaihelani no Kauaʻi no ko lākou noho ʻana.  Ma Kauaʻi, lilo ʻo Iku i ka ʻai moku a ma hope aku, hakakā ʻia kekahi kaua no ko ʻAukelenuiaikū kaikuahine uʻi.

He aha ke ʻano ānuenue ma loko o ke kaʻao?

Ma loko o kēia kaʻao e ʻōʻili ai kekahi mau ʻano ānuenue he ʻekolu.  ʻO ia hoʻi,  ka Piʻo ānuenue, ka Uakoko, me ka Pʻo muku.  Aia he ʻekolu ʻōuli/hōʻailona o kēia mau ānuenue e hōʻike ʻia ma loko o kēia kaʻao.  Hiki ke ʻike ʻia kēia mau ʻano ānuenue a me nā ʻōuli ma loko o ka Papa ma lalo iho nei.  

Eia kekahi laʻana mai kēia kaʻao:

 

“e noho ana ia wā, ko Halulu lua, he manu nō, ʻo Kiwaha ka inoa. Haʻawi maila ia iā ʻAukelenuiaikū i alanui. ʻO ia ke ānuenue poʻomuku, ʻekolu ʻano, he lenalena, he ʻula, he ʻōmaʻomaʻo. A ma laila lākou i hoʻi ai a hiki i lalo.”

 

“A hiki ʻo ʻAukelenuiaikū i lalo me nā kānaka, lawe aʻela ʻo Kiwaha i ke alanui ānuenue i ka pali, ma hope o laila, nīnau aku ʻo ʻAukelenuiaikū i nā kānaka: He aha kā ʻoukou mau mea ʻono?...”

na Hoaloha Westcott

bottom of page