
He Moʻolelo no Kamapuaʻa
Ka Hōʻike Hoʻopōkole:
He mamo ʻo Kamapuaʻa o kekahi mau akua, eia naʻe, he kanaka nā mākua luauʻi ona. ʻO Oʻahu kahi i hānau ʻia ai ʻo ia. He ʻano kupaianaha kona ma muli o kona mau kūpuna akua, Eia kekahi, He ʻano ʻāhiu a he ʻano kolohe nō kona, a he mea pākela ʻai ia. I kekahi manawa, ʻaihue ʻia kekahi mau moa e Kamapuaʻa, ʻo ia hoʻi nā moa a ke aliʻi ʻo Olopana. Ma muli o ia hana kolohe, kipaku ʻia akula ʻo Kamapuaʻa mai ka mokupuni o Oʻahu. No laila, ʻo kāna mākaʻikaʻi akula nō ia i nā mokupuni o Hawaiʻi nei.
ʻOiai ʻo ia e makaʻikaʻi ʻana, ʻo kāna hana ʻana i kona ʻano kupaianaha no ka hoʻopio ʻana i nā hoa paio ona, a ka hoʻoipoipo ʻana i kekahi mau wahine. He koa hae ʻo ia, a he hōʻailona o ka ʻai momona. He pilina kūpikiʻō ʻo Kamapuaʻa me Pele, ke akua ahi. He kaua hae lāua ma ka moku o Keawe, a nāueue nō ia mokupuni ma muli o ia kaua. ʻOiai lāua e kaua ana, nou akula ʻo Pele i pele a me ula ahi iā Kamapuaʻa, a nou aku nō hoʻi ʻo Kamapuaʻa i ua, wai, a mea ulu iā Pele.
I loko nō o kā lāua kaua hae, he aloha huʻihuʻi konikoni nō kā lāua, eia naʻe he aloha hāloʻaloʻa nō hoʻi ia. Ma muli o ia aloha pāpālua, ua hoʻopau kaua auaneʻi lāua, a hoʻokaʻawale ʻia ka noho aliʻi o ia mokupuni. ʻO ia hoʻi, ʻo nā māhele wela a maloʻo, no Pele ka noho aliʻi. ʻO nā māhele uluwehi, no Kamapuaʻa ka noho aliʻi.
He hōʻailona ia hoʻopau kaua o ke kaulike a me ka lōkahi ma waena o nā mana kūʻē o ke ao kūlohelohe. ʻO ia hoʻi ke ahi a me ka wai, ka luku a me ka monamona, a pēlā aku. He kupuʻeu nō ʻo Kamapuaʻa, a he kahua kona moʻolelo kaʻao o ko Hawaiʻi moʻokalaleo.

Eia kekahi laʻana mai kēia kaʻao:
I kekahi manawa, ua kāhea ʻia nā ʻano ānuenue like ʻole e kahi akua/kupua i mea e kōkua mai ai lākou. Eia kekahi laʻana, iā Kamapuaʻa e hoʻomākaukau ana i kekahi kaua, ua kāhea ʻo ia i kona kino akua i ka lani no ka hoʻokuʻu ʻana i ka ua, penei:
“Iho mai ana ka ua i lalo nei,
E kuu kino akua i ka lani,
E ka haka lei o Paoa
E mahele ana e ka ua e ka la,
E ka alewalewa,
E ka Punohu nui a kea,
I haule ai ka lani i ka honua
I hookaakaa ai ka lani e ua,...” [1]
[1] S.K. Hukilanai. 1864. "Kumumanaʻo. Na Akua o Koonei Poe i ka Wa Kahiko." Ka Nupepa Kuokoa, Novemaba 19: 4.
na Mike Klug