
Ka Waiānuenue

Nā hiʻohiʻona o ka waiānuenue
Eia ka wehewena i ʻohi ʻia mai nā puke wehewehe no ka waiānuenue:[1]
Pukui/Elbert: Pili pono, He ānuenue i ʻike ʻia ma ka pili wai.
ʻO ka welo mua: He ānuenue ʻāweʻaweʻa
ʻO nā welo kūlana ʻelua: He ānuenue i nānā ʻia pili i ka wai
He waiānuenue (na Kelpfish | Dreamstime.com)
Eia mai nō kekahi ʻōlelo noʻeau: “Ka ua lei māʻohu o Waiānuenue.” ʻO ka wai ānuenue hoʻi ma Hilo, Hawaiʻi, i kēia manawa, ua kapa ʻia ʻo Wailele Ānuenue. Hiki ke ʻike ʻia kekahi ānuenue ma loko o nā lā ʻōlino, ke heleleʻi ka ua iho, kohu lei noe ke nānā aku i ka ʻehu e piʻi ana. [2]
Nā pōʻai lewa o ka waiānuenue e ʻōʻili ai
ʻOiai, pili ka waiānuenue i kekahi kumu wai ma ka honua, ʻo ka lewa hoʻomakua a me kekahi hapa o ka lewa lani lewa paha kona pōʻai lewa e ʻōʻili ai.
Nā manawa o ka waiānuenue e ʻōʻili ai
Kupu kekahi waiānuenue i kekahi mau manawa like ʻole. ʻO ka mea ʻano nui ma ke kuanaʻike ʻepekema, ʻo ia ke anahonua pololei, a me ka huina kanahā kūmālua mai ka mea nānā a me ka lā. No laila, ʻōʻili pinepine ka waiānuenue a puni kekahi mau wailele, ka nalu nui, a me ka panina o kauwahi ʻiliwai.
Nā Hōʻailona o ka waiānuenue
ʻAʻole i loaʻa kahi hōʻailona o ka waiānuenue ma loko o nā kūmole a pau i hoʻohana ʻia no kēia papahana, eia naʻe, aia kekahi moʻolelo hoihoi e pili ana i ia ʻano ānuenue. Ua noho aʻela kekahi kuna nunui ma luna o ka wailele ānuenue. I loa nō a hōʻea mai ʻo Hina lāua ʻo Maui i laila no ka noho ʻana i loko o ke ana ma hope o ia wailele, hōʻehaʻeha ʻia lāua e ia kuna.[3] Pepehi ʻia auaneʻi ia kuna e Maui, a make.
[1] Ua unuhi ʻia nā wehewehena o nā ʻano ānuenue i ka ʻōlelo Hawaiʻi no kēia papahana laeoʻo. E nānā ʻia ka māhele 1.1.1 no kekahi hoʻākaaka ʻana.
[2] Mary K. Pukui. (1983). ʻŌlelo Noʻeau. Honolulu, HI: Bishop Museum Press. #1580.
[3] Marie Alohalani Brown. 2022. Ka Poʻe Moʻo Akua. Honolulu, HI: University of Hawaiʻi Press. ʻaoʻao 45.
na Kelpfish | Dreamstime.com