
Ka Moʻolelo Walohia o Hainakolo

Ka Hōʻike Hoʻopōkole:
ʻO Kuaikauakama ke kāne, ʻo Hinaaiulunui ka wahine. No ke awāwa ʻo Waipiʻo ka wahine, a no ka ʻāina ʻo Kuaihelani ke kāne. He ʻāina kaulana ia, ʻo ia ka home o kekahi mau akua a me kupua he nui. Ua hui mua ʻo Kuaikauakama lāua ʻo Hinaaiulunui i kekahi kiowai i uka o nā wailele ʻo Hiʻilawe ma Waipiʻo, a noho pū auaneʻi lāua a hānau ʻia ʻo Hainakolo, he wahine. Palena ʻole nō ka nani uʻi a me ka ikaika o Hainakolo. I kekahi manawa, ua lawe ʻia aku ʻo Hainakolo i Kuaihelani, a lilo ʻo ia i wahine no Keaniniulaokalani. Noho pū lāua a hānau ʻia ʻo Leimakani, he keikikane.
Malie a hauʻoli ko Keanini lāua ʻo Hainakolo unoho pū ʻana a hiki i ka hana ʻino o ko Keanini mau mākua hānai, ʻo ia hoʻi, ʻo Makaliinuikuakawaiea (ka makuakane) a me Maʻu (ka makuahine). ʻO ka hana ʻino o lāua, ʻo ia ka hana aloha i mea no Keanini e hoʻoaloha ai i ko lāua kaikamahine ʻo Hapaimemeue. Inaina a hoʻoneo ʻia ʻo Hainakolo ma muli o ka hana o ia mau mākua hānai a me ka hoʻoipoʻipo ʻana o Keanini lāua ʻo Hapaimemeue.
Ma muli o kona huhū, ua kāpae ʻo ia i ke kānāwai o ʻaikapu, a ʻo ka haʻalele akula nō ia o Hainakolo iā Kuaihelani no Waipiʻo. Iā lāua e hoʻokele ana ma luna o ke kai pupule, mai make ʻo Hainakolo lāua ʻo Leimakani, eia naʻe, kōkua ʻia lāua e kona ʻaumākua. He huakaʻi weliweli nō ia, eia naʻe, hōʻea auaneʻi lāua i Waipiʻo. I loa nō a hehi lāua ma luna o ko Hainakolo one hānau, haʻawi ʻia kekahi hoopaʻi iā ia e nā akua ma muli o kāna kāpae ʻana i ka ʻaikapu. ʻO ia hoʻopaʻi, ʻo ia ka pupule o kona naʻau.
I ia manawa, mauhaʻalele ʻia ʻo Leimakani e Hainakolo. Ma muli o ka pupule a ulukū o kona naʻau, ʻo ka ʻauana akula nō ia o Hainakolo ma loko o ka nahele lipo o Waipiʻo i mea nona e lapaʻau ai i kona ʻeha nui. Iā ia e ʻauana ana i ka nahele, kōkua ʻia ʻo ia e kona ʻaumākua a me kona mau kūpuna. Liʻuliʻu ko Hainakolo ʻauana ʻana, a ma hope, pono nō kona naʻau a me kona mau manaʻo. ʻO ka hui hou ihola nō ia o Hainakolo me kona ʻohana a me Keanini nō hoʻi. Eia kekahi, lilo ʻo Hainakolo i kekahi loea olapa hula.
He ʻumikūmāhiku ānuenue o kēia moʻolelo. ʻO ia hoʻi, ke ao akua, ka hehi o ke kapuaʻi akua, ka piʻo lani/piʻo akua, ka wāwae/kapuaʻi o ke akua, ke ala koʻiʻula a Kāne/Kanaloa, ka lihi, ke kūleiʻula, ke ānuenue piha, ke ānuenue pālua, ke ānuenue 12, ke ānuenue 15, ka pūnohu ʻula, ka uakoko, ka pūnohu uakoko, ka ʻōnohi, ka ʻōnohi ʻula, a me ke ala muku. He ʻumikūmāha ʻōuli/hōʻailona o kēia mau ānuenue e hōʻike ʻia. Hōʻike ʻia kēia mau ʻano ānuenue a me nā ʻōuli/hōʻailona ma loko o ka pakuhi ma lalo iho.

Eia kekahi laʻana mai kēia kaʻao:
-
He ala ānuenue i ka mahina/lewa/pali/ola ma hope
Ma hope o ko Hinaaiulunui mau makua i haʻi aku ai iā ia i ka inoa o ka mea i kipa iā ia i ka manawa āna e ʻauʻau iho ana i loko o Hiʻilawe, ua hoʻomaopopo ʻo ia, ʻo Kuaikauakama ka mea i iho ma luna o ke ānuenue, penei:
“Hele a mea, oia no keia i hoea mai nei i keia la iho la maluna o ka lihilihi o ke anuenue i kuu wa e auau ana i loko o Hiilawe!”[i]
Ua wānana ʻia ka ʻōʻili ʻana o ke alamuku i ka lā aʻe o kona kamaʻilio ʻana me Hinaaiulunui, penei:
“A maanei la, i hoike aku au ia olua, e pili ana au i Waimea i kakahiaka o ka la apopo e nana ai i ke alamuku (anuenue) kupaianaha e hehi la iluna o Mauna Kea.”[ii]
[i] ʻIke ʻole ʻia ka mea kākau, 1907 - 1908. "Ka Moolelo Walohia o Hainakolo." Ka Naʻi Aupuni, Ianuali - May 1. Ianuali 15: 1.
[ii] k.l.. Ianuali 16: 1.
na Hoaloha Westcott