
He Moʻolelo Kaʻao no Kekūhaupiʻo
Ka Hōʻike Hoʻopōkole:
ʻO ka moku o Keawe ko Kekūhaupiʻo one hānau i ke kenekulia ʻumikumamāwalu. ʻO Kualiʻi kona makuakane, he aliʻi kiʻekiʻe ma Hawaiʻi. ʻO Kalelealuaka kona makuahine, no kekahi ʻohana kaulana ʻo ia. Ma ko Kekūhaupiʻo wā ʻōpio, he mea kaʻa kaua ʻo ia, a he alakaʻi maoli nō hoʻi. Ma ke ʻano he koa, he nui nō kona ikaika, akamai, a kūpaʻa kekahi. No laila, he mea waiwai ʻo ia no nā aliʻi ma muli o kāna mākaukau koa.
Malia paha, ʻo kā Kekūhaupiʻo ʻoihana ʻano nui loa, ʻo ia kāna kiaʻi a aʻo ʻana aku iā Kamehameha. He kūpikipikiʻō nō ka wā o ko Kamehameha hānau ʻia ʻana. Lehulehu nā aliʻi like ʻole i makemake e noho aliʻi ma luna o nā mokupuni like ʻole o ka pae ʻāina. Ua hoʻomaopopo ka hapa nui o nā aliʻi o ka mokupui o Hawaii ē e ulu aʻe ana ʻo Kamehameha, a lilo ʻo ia i aliʻi mana loa. No laila, aia ka pono, ʻo ke kiaʻi ʻana iā ia. Kiaʻi ʻia ʻo Kamehameha e Kekūhaupiʻo, a ʻo nā mea āna i aʻo aku ai iā Kamehameha, ʻo ia ke kaʻa kaua, ke alakaʻi ʻana i nā pūali koa, ka hoʻoikaika ʻana i kona kino a me kona akamai.
I ka manawa a Kamehameha e kaua ana me kāna mau paio aliʻi, he mea kuka ʻano nui o Kekūhaupiʻo iā ia. Ua kūkulu ʻia ka pūʻali koa a Kamehameha e Kekūhaupiʻo, a lanakila auaneʻi ʻo Kamehameha mā i luna o nā paio like ʻole. No laila, hui pū ʻia nō nā mokupuni ma lalo o ka noho aliʻi a Kamehameha.
ʻO kēia puke i kākau ʻia e Stephen Desha, ʻo ia kekahi haʻi ʻana i nā hanana a me nā kaua like ʻole a Kamehameha a me kāna pūʻali koa. ʻO ke kaila o ia puke, ʻo ia ka mea ʻoiaʻiʻo wale nō. Kākaʻikahi nā māmalaʻōlelo kāhiko e pili ana i nā hōʻailona i ʻike ʻia e ko Kamehameha mau kāhuna ma mua a i ʻole ma hope o ia mau kaua. Eia kekahi, ʻaʻohe ʻano ānuenue o kēia puke.

na Hoaloha Westcott