Ka Pūloʻu
 

Nā hiʻohiʻona o ka pūloʻu

Ma loko o nā puke wehewehe, ʻo kēia ka wehewehena no ka pūloʻu:[1] 

Pukui/Elbert:   2. n. He piʻo ānuenue, akā, ʻaʻole pā nā wāwae i ka honua. Aʻole pā nā wāwae i ka honua, kai

ʻO ka welo mua:                    He hunahuna ānuenue

ʻO nā welo kūlana ʻelua:        He piʻo hapa

​

Hōʻike ʻia kekahi mau pūloʻu ma loko o nā kiʻi o lalo iho. Malia paha, he inoa ʻokoʻa ko ka ʻālewalewa no ke ʻano ānuenue pūloʻu. Ua hoʻākaaka ʻia nā hiʻohiʻona o ka ʻālewalewa e kekahi kumu. He kino lau ia no Lononuiakea, a ʻike pinepine ʻia i ka hoʻomaka o ke kau makahiki. [2]

​

           He pūloʻu (na Alex Girchenko | Dreamstime.com).                                                He pūloʻu (na Alex Girchenko | Dreamstime.com)

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

Nā pōʻai lewa o ka pūloʻu e ʻōʻili ai

​

Like nō nā pōʻai lewa o ka pūloʻu e ʻōʻili ai me ko ka piʻo ānuenue piha. ʻO ia hoʻi, ʻike ʻia ka pūloʻu i nā pōʻai lewa o ka lewa lani lewa, ka lewa nuʻu, a me ka lewa lani.

​

Nā manawa o ka pūloʻu e ʻōʻili ai

​

Like nō hoʻi nā manawa o ka pūloʻu e ʻōʻili ai me ko ka piʻo ānuenue. 

​

Nā hōʻailona o ka pūloʻu

Ua loaʻa hoʻokahi wale nō laʻana o ka pūloʻu ma loko o nā kūmole a pau i kālailai ʻia. ʻO ia kahi ʻōuli, wānana ma loko o ka moeʻuhane o kekahi kāne. I ka mahina ʻo ʻAukake i ka makahiki 1891, ua ʻike ʻia kahi kāhili a me kahi pūloʻu e ua kāne nei i loko o kona moeʻuhane, penei ke kākau ʻia ʻana o ia moʻolelo: “He moe keia a he ano no ko keia moe, a ua pili no hoi i ko kakou noho moi ana, e like me ka moe ano e e pili ana i ka ulu o ke kahili a me ka puloʻu a kiekie ma mamua pono o ka Hale Alii, a ia iho hou ana, ka iho no ia a honi i ka honua.” [3] Ua maopopo iā ia iho kona moeʻuhane, he hōʻailona ia no ka hina ʻana auaneʻi o kekahi aliʻi aimoku, a i ʻole he au hulihia e hiki mai ana. I kekahi mau mahina he 16 ma hope o ka paʻi ʻana i ka ʻatikala nūpepa e pili ana i kona moeʻuhane, ua hoʻokāhuli kolohe ʻia ke aupuni Hawaiʻi e kekahi mau mikionele a me kekahi mau kāne ʻoihana ʻAmelika ʻālunu.

[1] Ua unuhi ʻia nā wehewehena o nā ʻano ānuenue i ka ʻōlelo Hawaiʻi no kēia papahana laeoʻo. E nānā ʻia ka māhele 1.1.1 no kekahi hoʻākaaka ʻana.

[2]  Kalei Nuʻuhiwa 2020. Makahiki - Nā Maka o Lono; Utilizing the Papakū Makawalu Method to Analyze Mele and Pule of Lono and the Makahiki. Hamilton: University of Waikato. ʻaoʻao 215.

[3] ʻAʻole ʻike ʻia ka mea kākau. 1891. "He Moeuhane." Ka Leo o ka Lahui, ʻAugate 6: 2.